Làm khoa học chuyên nghiệp?

Những tin về các anh Hai lúa phát minh ra máy nọ máy kia, là ra cả xe tăng cho Campuchia cứ làm xã hội rộ cả lên. Nhiều ý kiến chê trách các ngành khoa học nước nhà. Tôi nghĩ chuyện làm khoa học và chuyện sáng chế là 2 chuyện có liên quan đến nhau nhưng là 2 chuyện hoàn toàn khác nhau.

Thế nào là khoa học?

Làm ra một thứ mới so với xã hội mình, mới so với điều kiện của mình, nhưng thế giới người ta đã làm từ lâu rồi, và người ta đã làm tốt hơn nhiều lần thì gọi có là khoa học không? hay đó chỉ là cải tiến để nâng điều kiện của mình lên tốt hơn so với chính mình mà thôi. Trình độ của những nước kém phát triển chỉ ở mức « Ở rê ca » thôi. Cái mình « phát minh », « khoa học » thì người ta đã làm từ đời nào rồi. Với mình là ghê gớm, là hay ho, nhưng chẳng qua là mình ếch ngồi đáy giếng, chẳng chịu học hỏi xung quanh nên cứ tưởng đó là khoa học. Nếu đem cái « phát minh » của mình đi đăng ký phát mình thì sẽ biết họ đã có cái đó từ thời nảo thời nào rồi. Chỉ cần chịu khó đi sang các nước phát triển xem họ làm thì biết ngay những trò mình « phát mình » thì họ đã làm từ lâu rồi.

Làm khoa học đòi hỏi những người có chuyên môn giỏi, và làm việc chuyên nghiệp. Điều này đúng cho mọi ngành chứ không chỉ riêng làm khoa học. Chẳng hạn như làm nghệ thuật, điện ảnh, hay làm nông nghiệp hoặc kinh doanh nhà hàng… nếu không có chuyên môn giỏi, không chuyên nghiệp thì có ăn thua được với ai không ? Vậy mà với làm khoa học mà lại có thể làm tay trái, thì có làm đc không ?

Sáng chế - cải tiến công việc của mình cho tốt hơn

Những sáng chế của những ông Hai Lúa là điều đáng quý, đáng trân trọng và cần hỗ trợ để họ thực hiện. Vì đó là những hoạt động cải tiến nhằm giúp cho công việc ở địa phương được tốt hơn. Nhưng cái tiến như vậy trong cuộc sống hàng ngày là rất cần thiết. Nó sẽ làm cho công việc, sản xuất, sinh hoạt liên tục tốt hơn. Tuy nhiên, đó không phải là khoa học.

Làm khoa học – think tank

Khoa học là những người được đào tạo tốt, có kỹ năng tốt, có trình độ cao và làm việc chuyên nghiệp. Người làm việc tay trái thì không gọi là chuyên nghiệp được. Như ở ta cứ GS. TS. tràn lan nhưng có bao nhiêu GS. TS. làm việc chuyên nghiệp? Có bao nhiêu người sống bằng nghề khoa học?

Khoa học là làm việc chuyên nghiệp để đóng góp những ý kiến cho nhà nước trong những việc quan trọng như những quyết sách, những định hướng phát triển đất nước (như đường sắt cao tốc, hay sân bay Long Thành chẳng hạn). Họ được gọi là “think tank”. Các nước đều có những cơ quan, tổ chức nghiên cứu chuyên tư vấn cho các chính sách của nhà nước. Những quyết sách, định hướng tốt đều phải dựa trên những nghiên cứu tốt. Nếu không dựa trên những nghiên cứu cẩn thận thì sẽ chỉ dựa trên những quyết định cảm tính, vu vơ (kiểu ngực lép không được đi ra đường). Một đất nước muốn mạnh thì phải có đội ngũ “think tank” mạnh.

Làm khoa học và kinh doanh

Làm khoa học bên cạnh góp ý chính sách còn để phát triển đất nước. Những phát minh khoa học trong các lĩnh vực của nền kinh tế sẽ góp phần đẩy nhanh tốc độ phát triển đất nước. Tất nhiên, như đã nói ở trên, làm khoa học đòi hỏi phải làm nghiên cứu bài bản và chuyên nghiệp. Nếu không có đội ngũ nghiên cứu giỏi, và làm việc chuyên nghiệp thì những phát minh cũng chỉ là “ơ rê ca”, chỉ là ếch ngồi đáy giếng.

Làm khoa học không chỉ là giúp định hướng, chính sách phát triển cho đất nước, mà cả ở những mức thấp hơn, trong các ngành nghề. Làm phát triển từng ngành nghề cụ thể. Và đương nhiên sẽ giúp cho cả hoạt động kinh doanh phát triển. Ở những nước phát triển mức độ phát triển của đất nước còn thể hiện ở tốc độ áp dụng khoa học vào thực tế. Những phát minh khoa học ở ta, đợi đến khi áp dụng vào thực tế thì nó lạc hậu từ đời nào rồi. Vì thời gian áp dụng quá lâu. Đấy cũng là một yếu tố của phát triển.

15/11/2014