Cái gian nan của nghề xã hội học

Xã hội học là bộ môn khoa học trẻ nếu so với triết học, ngành y, ngành kiến trúc... Cái tên xã hội học được xuất hiện dần dần qua quá trình hình thành của ngành xã hội học. Ban đầu nó được Auguste Comte – một trong những ông tổ của ngành xã hội học – đặt tên là "social physics", tức là bác sỹ xã hội. Cái tên này đã nói lên một chức năng của xã hội học là đi chữa bệnh cho xã hội.

Có một câu nói mà nhiều người hay nói là: có những điều không thể tránh khỏi là bệnh tật, cái chết và xung đột xã hội. 2 cái đầu thuộc vào lĩnh vực y, cái thứ 3 chính là thuộc vào xã hội học.   

Vì là đi chữa bệnh cho xã hội, nên xã hội học có những đặc thù nhất định. Thứ nhất là phát hiện ra bệnh. ở chỗ nào xã hội có những vấn đề, có những xung đột thì xã hội học sẽ nghiên cứu. Có thể “con bệnh” phát hiện ra bệnh và tìm đến bác sỹ. Nhưng cũng có nhiều trường hợp bác sỹ nhìn thấy bệnh mà “con bệnh” lại chưa nhận thấy. Trong nhiều trường hợp, khi “con bệnh” vẫn chưa nhìn thấy bệnh sẽ cảm thấy khó chịu, không hài lòng với việc bác sỹ cứ bắt bệnh. Nhưng làm nghề, thấy bệnh mà không nói thì cũng không phải lắm. Nói trước, cảnh báo trước cho xã hội, cho những người có liên quan cũng là một cách của phòng bệnh, phòng những vấn đề xã hội có thể xảy ra.

Thứ hai là chữa bệnh, là bác sỹ thì không phân biệt “con bệnh” là ai, sang - hèn, giảu – nghèo… Cũng không phân biệt nguyên nhân gây bệnh là gì, do thói quen, do lối sống, do không phòng bệnh… Cho dù là nguyên nhân gì cũng phải chỉ ra cho xã hội hội thấy. (vì nếu không cảnh báo, khi mắc bệnh rồi thì nhà xã hội học ít nhiều cũng sẽ phải tham gia giải quyết). Nhưng với bác sỹ xã hội thì việc đối mặt với những vấn đề xã hội, gắn với những tầng lớp người sang, giàu, có thế lực, đối mặt với những nguyên nhân gây bệnh như tắc trách, vô trách nhiệm, tham lam, tham nhũng, bè cánh… thì là điều vô cùng khó khăn, và đôi khi là nguy nan.

Thế giới người ta đã có những nghiên cứu, và có nhiều kinh nghiệm. Những nguy nan của bác sỹ xã hội được gọi là “risk”. Và đã là nghề nguy hiểm thì phải đối mặt với “risk”. Chắc sẽ gọi là “Sinh ư nghệ, tử ư nghệ”.

Nói thế thôi, chứ nghề xã hội học cũng cho người ta nhiều điều thú vị. Được đi nhiều, được trải nghiệm nhiều. Được quan sát nhiều, chứng kiến nhiều. Được nhìn thấy những vấn đề nóng trước khi số đông xã hội nhìn thấy. Được nghiên cứu để tìm ra những giải pháp chữa bệnh xã hội. Đó cũng là điều thú vị của nghề.

HN 5/1/2016